Stefanowicz Adela, w zakonie Maria Gertruda (1887–1961), psycholog, pedagog, przełożona generalna benedyktynek misjonarek.
Ur. 2 II w Witebsku, była jedynym dzieckiem Aleksandra (zm. 1921), urzędnika państwowego, i Marii z Puchalskich.
Przygotowana przez prywatną nauczycielkę, zdała S. w r. 1895 egzamin wstępny do gimnazjum w Witebsku; ukończyła je w r. 1904 ze srebrnym medalem. Aby zdobyć pieniądze na studia, udzielała prywatnych lekcji, a w r. 1907 udała się do Moskwy na roczny kurs buchalterii. W r. 1908 wyszła za mąż za Aleksandra Moskiewicza i pozostała w Moskwie pracując zarobkowo. W l. 1912–17 studiowała psychologię eksperymentalną i filozofię na Uniw. Moskiewskim. Po obronie pracy dyplomowej zajmowała się nieletnimi przestępcami oraz dziećmi upośledzonymi umysłowo, dla których w r. 1920 zorganizowała w Witebsku szkołę z internatem.
Po śmierci ojca przeniosła się S. w r. 1921 do Polski i w r.n. rozpoczęła pracę w powołanym przez Marię Grzegorzewską Państw. Inst. Pedagogiki Specjalnej w Warszawie; zajmowała się kwalifikowaniem dzieci do szkół specjalnych. Grzegorzewska ceniła jej rzetelność oraz kompetencje i podczas wyjazdów z Warszawy powierzała jej kierowanie placówką. Jednocześnie wykładała psychologię w prowadzonym w Warszawie przez braci dolorystów seminarium nauczycielskim dla ubogich chłopców. Dn. 13 XI 1923 warszawska Kuria Arcybiskupia orzekła, iż jej małżeństwo z Moskiewiczem nie zaistniało jako związek sakramentalny. W r. 1928 wstąpiła S. do Zgromadzenia Sióstr Benedyktynek Samarytanek Krzyża Chrystusowego; powierzono jej kierownictwo zakładu dla upośledzonych chłopców w Karolinie koło Warszawy. Po wygaśnięciu w r. 1930 czasowych ślubów zakonnych opuściła Zgromadzenie i udała się do Łucka, gdzie w październiku rozpoczęła postulat w Zgromadzeniu Sióstr Benedyktynek Misjonarek (ZSBM); podczas obłóczyn 8 XII przyjęła imiona zakonne Maria Gertruda. Pracowała w prowadzonym przez siostry sierocińcu «Teresinek» w Łucku, od r. 1931 była jego przełożoną. Opracowała i realizowała system wychowawczy zwany rodzinkowym, stwarzający podopiecznym warunki naturalnej rodziny. W r. 1931 uzyskała uprawnienia do nauczania w szkołach średnich i zorganizowała przy sierocińcu seminarium wychowawcze dla starszych dziewcząt oraz szkołę powszechną. Dn. 11 VII 1932 złożyła śluby zakonne, a 14 XI r.n. ordynariusz łucki bp Adolf Szelążek mianował ją przełożoną generalną. W tym okresie poznała wykładowcę Wyższego Seminarium Duchownego w Łucku i komisarza ZSBM ks. Józefa Wojtukiewicza. Wspólnie z benedyktynem Karolem van Oostem przygotowała projekt reformy życia zakonnego benedyktynek misjonarek, który jednak nie zyskał poparcia władz Zgromadzenia i w konsekwencji spowodował pozbawienie jej 29 IV 1935 funkcji przełożonej generalnej. Wkrótce potem wystąpiła S. ze Zgromadzenia i zamieszkała w domu niepokalanek w Szymanowie koło Warszawy. Następnie przebywała krótko u urszulanek w Poznaniu, po czym przeniosła się do Wilna, gdzie działała w Katolickim Stow. Kobiet, przy którym w r. 1936 założyła Poradnię Wychowawczą dla Rodziców i Wychowawców. Z Wojtukiewiczem opracowała oryginalną metodę katechizacji dzieci zwaną przeżyciowo-czynną i w l. 1937–9 wydawała dwumiesięcznik «ascetyczno-wychowawczy» „Ku szczytom”. Dla Min. WRiOP recenzowała podręczniki do nauczania religii w szkołach powszechnych. W r. 1938 została prezesem nowo powstałego Katolickiego Związku Wychowawczego i zorganizowała w Łosiówce pod Wilnem seminarium dla dziewcząt, które chciały być opiekunkami w przedszkolach i parafiach. Na Kursie Katechetycznym w Wilnie (23 VI – 1 VII 1939) prowadziła ćwiczenia. Podczas drugiej wojny światowej, w l. 1939–45, przebywała w Wilnie; kontynuowała działalność wychowawczą, prowadziła stołówkę dla najbiedniejszych oraz uczestniczyła w tajnym nauczaniu.
Dn. 27 II 1945, w ramach tzw. repatriacji udała się S. do Polski, najpierw do Białegostoku, następnie do Częstochowy. Wspólnie z Wojtukiewiczem utworzyła tamże 28 IX t.r. Inst. Katolicki (IK), którego zadaniem było kształcenie katechetów i opracowanie nowych programów nauczania religii. W Instytucie kierowała studiami dla kobiet oraz prowadziła zajęcia z wychowania, pedagogiki, psychologii, socjologii i nauki o kulturze, a także organizowała konferencje i szkolenia dla katechetów, popularyzując katechezę dzieci przedszkolnych metodą przeżyciowo-czynną. Podczas Ogólnopolskiego Kursu Katechetycznego (4–21 VII 1946) w Częstochowie, wygłosiła referaty Pedagogika katolicka na tle współczesnych prądów pedagogicznych oraz Podstawy naukowe czynnej metody w nauczaniu religii w szkole podstawowej. Po przeniesieniu w r. 1947 IK do Wrocławia (w l. 1954–6 znajdował się on w Trzebnicy, następnie w pobliskim Będkowie, a od r. 1958 pod nazwą Ośrodek Katechetyczny Diec. Warmińskiej w Gietrzwałdzie koło Olsztyna), założyła związany z nim świecki instytut życia konsekrowanego – Inst. Służebnic Ołtarza (ISO). Jako regułę jego funkcjonowania ustanowiła realizację rad ewangelicznych (ubóstwo, czystość i posłuszeństwo) przez naśladowanie życia NMP. Działalność ISO została formalnie zatwierdzona już po śmierci S. przez bp. warmińskiego Józefa Drzazgę (15 VIII 1973) i potwierdzona przez Stolicę Apostolską (18 VII 1994). Pod koniec życia chorowała S. na gościec i poruszała się na wózku inwalidzkim. Zmarła 21 X 1961 w Gietrzwałdzie, została pochowana na tamtejszym cmentarzu. Niepublikowane prace S. dotyczące wychowania, kultury chrześcijańskiej i teorii katechezy znajdują się w Archiwum Inst. Katechetycznego w Olsztynie.
Z małżeństwa z Aleksandrem Moskiewiczem miała S. syna Stanisława (ur. 1909), który po dwóch miesiącach życia zmarł.
Chrześcijanie, Red. B. Bejze, W. 1982 VII 190–209; – Doppke J., Katechizacja w Polsce 1945–1990, Pelplin 1998 s. 204–5; Kubik W., Rozwój myśli dydaktycznej w polskiej literaturze katechetycznej w latach 1895–1970, W. 1987; 50 lat służby kościołowi. Warmińskie Wyższe Studium Katechetyczne, Red. J. Guzowski, Olsztyn 1996 (fot.); Rosłan J., Instytut Służebnic Ołtarza, „Słowo” 1995 nr 245 s. 1; Rozen B., Działalność katechetyczna ks. Józefa Wojtukiewicza w latach 1937–1989, Olsztyn 1999 s. 15, 25–7, 32–3, 36, 39, 45, 47–8, 69, 73–5, 95, 98–9, 119, 127, 140, 159, 165, 171, 175, 181–3, 195, 200–2; Swastek J., Adela Stefanowicz (1887–1961) jako działaczka Akcji Katolickiej w Wilnie i współzałożycielka Instytutu Katolickiego (mszp. w Mater. Red. PSB); tenże, Działalność ks. prałata dr. Józefa Wojtukiewicza na stanowisku rektora Instytutu Katolickiego we Wrocławiu w latach 1947–1958, „Sobótka” T. 58: 2003 nr 1 s. 36–8, 40, 47–8, 50; tenże, Pomoc księdza infułata Kazimierza Lagosza, Rządcy Archidiecezji Wrocławskiej (1951–1956) dla Instytutu Katolickiego we Wrocławiu, tamże T. 51: 1996 nr 1–3 s. 446–50; Wistuba H., Średnia szkoła katechetyczna w archidiecezji wrocławskiej w latach 1947–1958 według koncepcji i pod kierunkiem Adeli Stefanowicz, „Wrocł. Studia Teolog.” R. 17: 1985 s. 343–55; Wójcik S., Katechizacja w warunkach systemu totalitarnego. Na przykładzie Administracji Apostolskiej Dolnego Śląska w latach 1945–1961, Wr. 1995 s. 135–7; Wróbel B., 50 lat Instytutu Katolickiego, „Niedziela” R. 37: 1995 nr 27A; – Marii Grzegorzewskiej listy do przyjaciół, Oprac. E. Tomasik, W. 2002; – „Tyg. Powsz.” R. 15: 1961 nr 46 (nekrolog); – Arch. Inst. Katol. w Olsztynie: sygn. 455 (Wojtukiewicz J., Dzieje Instytutu Katolickiego), sygn. 571 (życiorys S. napisany przez Wojtukiewicza), sygn. 607 (Wojtukiewicz J., Moje wspomnienia o pracy kapłańskiej na terenie archidiecezji wrocławskiej w latach 1947–1958), sygn. 743 (Piernik S., Kalendarium Instytutu Katolickiego, Gietrzwałd 1994, mszp.), sygn. 1053 (Wojtukiewicz J., Sprawozdanie na 25 lecie działalności Instytutu Katolickiego, 1970); – Mater. Red. PSB: List Barbary Rozen z Olsztyna.
Józef Swastek